Groot…
Sommige gebeurtenissen in de geschiedenis zijn te groot om een antwoord op te geven. Wat waren de oorzaken van de Tweede Wereldoorlog? Waarom viel het Romeinse Rijk? Historici kunnen er hun leven lang aan werken om dat soort vragen te beantwoorden. Hetzelfde geldt voor de vraag naar wetenschap en islam.
…en klein
Maar soms kunnen hele kleine, alledaagse feiten enorme gevolgen hebben. Zoals (het fabeltje van) de vlinder die met z’n vleugel klapt en ergens anders een orkaan veroorzaakt.
Dit geldt ook als het over de wetenschap in het middeleeuwse Arabische Rijk ging. De vraag hoe het kwam dat de wetenschap zich minder (of anders?) ging ontwikkelen dan de wetenschap in het Westen is te groot voor een klein blog als dit.
En tegelijk was er iets heel kleins wat van tamelijk groot belang was. Als je ’t weet, zeg je: logisch.
Schrift
Het Arabische schrift (dat in de middeleeuwen het ‘engels’ was van het Arabische Rijk) telt 28 letters. Twee meer dan ons ‘Latijnse schrift’. Het ziet er zo uit:
Letters leren
Als je op school leert schrijven, moet je technisch gezien twee keer 26 letters leren. Want ons schrift heeft HOOFDLETTERS en kleine letters (en die zien er niet altijd precies hetzelfde uit).
Dat geldt ook voor het Arabisch. Niet met hoofdletters, maar wel dat de vorm van een letter verandert afhankelijk van de plek in een woord. Kijk maar hieronder:
Als je de letter los schrijft zoals in x,y,z (standing alone), schrijf het anders dan als dezelfde letter aan het eind van een woord staat (final) of als het in het midden staat (medial) of aan het begin (initial) – bedenk dat het Arabisch van rechts naar links wordt geschreven. Hoofdpijn, voor als je de taal wilt leren: je moet van veel letters vier variaties kennen.
Klein feitje, grote gevolgen voor de wetenschap:
Tot diep in de 16e eeuw werd er in de Arabische wereld aan wetenschap gedaan. Dat was de tijd dat er in Europa iets ging spelen dat we de ‘wetenschappelijke revolutie’ gingen noemen.
En de drukpers werd uitgevonden. Een handig middel om heel snel veel teksten te maken. Je legt de letters in de juiste volgorde en je kunt direct een heleboel pagina’s tegelijk printen.
Maar het Latijnse alfabet (met maar 26 letters, als je geen kleine letters gebruikt) was hiervoor veel geschikter dan het Arabische alfabet. De puzzel om de tekst goed ‘te zetten’ was in het Arabisch veel moeilijker, vanwege al die vormen van letters. Het kan verklaren waarom de Ottomanen (toen de machthebbers in grote delen van wat eerst het Arabische rijk was) er niet veel van moesten hebben.
In Europa bleek juist de boekdrukkunst van grote invloed te zijn van nieuwe ideeën en de ontwikkeling van wetenschap.