Toiletfilosofie
Op het toilet, nota bene, kwam ik deze uitspraak tegen. Het Student Hotel aan de Wibautstraat hangt vol testosterone uitspraken, zoals ‘the only way is up’ . Een beetje onwerkelijk vind ik zo’n quote altijd. ’Unreal’ dus juist.
Toch zit er iets interessants in deze uitspraak. Filosofen stellen zich al eeuwen de vraag: wat is er echt? Van een droom zullen de meeste mensen bijvoorbeeld zeggen dat het niet echt is. Maar deze uitspraak lijkt te veronderstellen dat dromen ook echt zijn.
Wat is echt?
Wat is de definitie van ‘echt’? Een eerste optie die vaak wordt genoemd is een variant op ‘eerst zien dan geloven’. Echt is wat zintuigelijk waarneembaar is. En een droom is dus niet echt.
Van deze vorm van echtheid hoor je soms zeggen dat het de enige betrouwbare vorm van echtheid is. Het is de vorm waar de wetenschap zich mee bezighoudt. Meetbaar, analyseerbaar, controleerbaar. Echt.
En een eenhoorn dan?
Maar deze definitie strookt niet altijd met de praktijk. Neem bijvoorbeeld een eenhoorn. De meeste mensen zullen zeggen dat een eenhoorn niet echt is maar een soort droomwezen. Je komt een eenhoorn immers nooit tegen in de zintuigelijke wereld. Toch moet er iets ‘echts’ aan de eenhoorn zitten, want jij weet precies wat ik bedoel als ik het heb over een eenhoorn – ook zonder dat jij en ik ‘m ooit gezien hebben.
Ideeën hebben een bepaalde ‘echtheid’. Een andere echtheid dan zintuigelijk waarneembare dingen misschien, maar als ze helemaal niet echt waren, hoe zouden we er dan over kunnen praten en denken? Het idee ‘kwadraat’ is nog een voorbeeld van zo’n idee dat je nooit in het echt tegenkomt, maar wel een bepaalde echtheid heeft.
In die zin klopt deze uitspraak dus. ‘Everything you can imagine is real’. De vraag is eerder: wat voor soort real?
Dieper: dromen bestaan
Nog een niveautje dieper: filosofisch gezien is het ongelooflijk moeilijk (zo niet onmogelijk) om aan te tonen dat onze zintuigelijke wereld echt is.
De beroemde film De Matrix speelt met die gedacht en vraagt: kun jij bewijzen dat alles wat jij denkt waar te nemen echt is en geen droom? Of: kun jij bewijzen dat je geen brein op sterk water bent dat bepaalde impulsen toegediend krijgt waardoor je denkt dingen waar te nemen? Bekijk hieronder een fragment:
Kun je bewijzen dat je niet droomt? Het antwoord is vaker nee dan ja. De wetenschap is filosofisch gezien lang niet zo betrouwbaar als het lijkt. En dus hebben filosofen het vandaag de dag nog vaak over deze vraag.
“Everything you can imagine is real”. Zit best wat in, zou een filosoof zeggen. Maar dan: wat voor soort real? Droomreal? Eenhoornreal? Of wetenschappelijke real? Ohja, en wat heeft dat precies met een toiletbezoek te maken?