Al-Ghazali is voor moslims de belangrijkste denker van de Gouden Eeuwen van de islam. Maar in het westen is hij omstreden. Hij liet ons een sprankelend geschreven autobiografisch geschrift na, waarin hij de lezer een inkijkje geeft in zijn worsteling met geloof en wetenschap
Al-Ghazali is voor moslims de belangrijkste denker van de Gouden Eeuwen van de islam. Maar in het westen is hij omstreden. Hij liet ons een sprankelend geschreven autobiografisch geschrift na, waarin hij de lezer een inkijkje geeft in zijn worsteling met geloof en wetenschap.
Doelstelling van de cursus
- De cursus doet kennismaken met een typische islamitische filosofische tekst
- De cursus doet kennismaken met filosofie, religie, shi’isme en soefisme in de middeleeuwse islam
- De cursus geeft goed beeld van de hedendaagse stand van studie naar de wetenschap in de Gouden Eeuwen van de islam.
- De cursus geeft inzicht in één van de belangrijkste denkers van de islam, een denker met een onmetelijke invloed op moslims tot op de dag van vandaag.
Cursusomschrijving
‘Het bewijs van de islam’ wordt hij genoemd – de middeleeuwse denker al-Ghazali. Tot op de dag van vandaag is hij een inspiratiebron voor miljoenen moslims. Maar zijn naam duikt ook op andere plekken op. In de boeken van Salman Rushdie en Ayaan Hirsi Ali. In het manifest van Anders Breivik, bij filosofen als Bertrand Russell en in populairwetenschappelijk werk als dat van Nicholas Taleb en Neil deGrasse Tyson – allemaal hebben ze het over al-Ghazali en allen portretteren ze hem op dezelfde manier: als degene die eigenhandig het islamitische vrije denken de nek omdraaide.
Wie is deze denker? En is het ‘bewijs van de islam’ inderdaad degene die het einde inluidde van het vrije denken binnen de islam? Dit boek daagt de lezer uit dit zelf te beoordelen aan de hand van een nieuwe, (nog niet gepubliceerde) vertaling van al-Ghazali’s verrassende autobiografie. Het is een tekst waarin al-Ghazali zichzelf neerzet als een twijfelende zoeker en allesbehalve de dogmatische betweter zoals hij zo vaak wordt geportretteerd. Het is een verhaal dat in de islamitische traditie al 900 jaar verteld wordt. En de tekst biedt de geïnteresseerde leek een fascinerende kennismaking met het islamitische denken zoals dat in de Gouden Eeuwen van de islam ontstond en doorwerkt naar vandaag de dag.
Tijdens deze studiedag lezen we met elkaar fragmenten uit al-Ghazali’s autobiografie die net in het Nederlands is verschenen. Zo maken we kennis met het denken van Ghazali, zijn plek in het westerse denken en de invloed daarvan op de beeldvorming van de islam vandaag.
Opzet
Deel 1: al-Ghazali’s plek in westerse denken en de islam
Deel 2 tekstlezing 1: al-Ghazali: biografische schets en al-Ghazali’s behandeling van islamitische theologie
Deel 3: tekstlezing 2: al-Ghazali’s behandeling van griekse filosofie en wetenschap 1
Deel 4: tekstlezing 3: al-Ghazali’s behandeling van shi’isme en soefisme en afsluiting
Docent
Gerko Tempelman (ma) werkt sinds enige jaren als docent islamitische filosofie voor een breed pallet aan onderwijsinstellingen in Nederland, zoals de Internationale School voor Wijsbegeerte en de HOVO op diverse Nederlandse universiteiten. Zijn YouTube kanaal bevat vele video’s over het islamitische denken. Hij schreef over deze onderwerpen voor Filosofie Magazine. Gerko weet als geen ander deze veelal onbekende denktraditie op een begrijpelijke en dynamische manier toegankelijk te maken.
Geef maar toe, je hebt het altijd gewild: beginnen met filosofie. Maar het klinkt zo hoogdravend, en waarschijnlijk is het veel te moeilijk. Onzin. Beginnen met filosofie kan heel makkelijk met deze cursus. In zes keer buigen we ons met elkaar over 12 belangrijke denkers uit de westerse filosofiegeschiedenis.
Geef maar toe, je hebt het altijd gewild: beginnen met filosofie. Maar het klinkt zo hoogdravend, en waarschijnlijk is het veel te moeilijk. Onzin. Beginnen met filosofie kan heel makkelijk met deze cursus. In zes keer buigen we ons met elkaar over 12 belangrijke denkers uit de westerse filosofiegeschiedenis.
Docent Gerko Tempelman gebruikt daar altijd weer dezelfde methode voor. Hij stelt een vraag waar je zelf bij stil wordt gezet. Vragen als: wat is jouw thuis? Is er iets dat niet verandert? We gaan kort met elkaar in gesprek en vervolgens koppelt Gerko de inhoud aan de denkers die we die avond behandelen.
De avonden zijn interactief, maar geen werkcolleges. Neem je aantekeningenboek mee. En natuurlijk zal Gerko je goeie tips geven als je je na de zes momenten verder wilt verdiepen.
Indeling:
Les 1: Socrates & Aristoteles
Les 2: Epicurus & Seneca
Les 3: Thomas van Aquino & Avicenna
Les 4: René Descartes & Spinoza
Les 5: David Hume & Immanuel Kant
Les 6: Friedrich Nietzsche & Martin Heidegger
Geef maar toe, je hebt het altijd gewild: beginnen met filosofie. Maar het klinkt zo hoogdravend, en waarschijnlijk is het veels te moeilijk. Onzin. Beginnen met filosofie kan heel makkelijk met deze cursus. In zes bijeenkomsten buigen we ons met elkaar over 12 belangrijke denkers uit de westerse filosofiegeschiedenis.
Geef maar toe, je hebt het altijd gewild: beginnen met filosofie. Maar het klinkt zo hoogdravend, en waarschijnlijk is het veels te moeilijk. Onzin. Beginnen met filosofie kan heel makkelijk met deze cursus. In zes bijeenkomsten buigen we ons met elkaar over 12 belangrijke denkers uit de westerse filosofiegeschiedenis.
Docent Gerko Tempelman gebruikt daar altijd weer dezelfde methode voor. Hij stelt een vraag waar je zelf bij stil wordt gezet. Vragen als: wat is jouw thuis? Is er iets dat niet verandert? We gaan kort met elkaar in gesprek en vervolgens koppelt Gerko de inhoud aan de denkers die we die avond behandelen. De avonden zijn interactief, maar geen werkcolleges. Neem je aantekeningboek mee. En natuurlijk zal Gerko je goeie tips geven als je je na deze zes momenten verder wilt verdiepen. Hoewel sommige van de namen je misschien allang bekend voorkomen, wil deze cursus een
overzicht geven van de filosofiegeschiedenis als geheel. Aristoteles heeft van allerlei interessante dingen gezegd, maar hoe valt hij te plaatsen in de rest van de geschiedenis? En belangrijker nog: hoe heeft hij gezorgd dat jij en ik werden wie we zijn? Door een reis door de westerse filosofiegeschiedenis staan we stil bij de grote periodes van denken en ontdekken we wat voor denkontwikkeling we allemaal in ons DNA hebben zitten.
Indeling:
1. Socrates & Aristoteles
2. Epicurus & Seneca
3. Thomas van Aquino & Avicenna
4. René Descartes & Spinoza
5. David Hume & Immanuel Kant
6. Friedrich Nietzsche & Martin Heidegger
Deze dagcursus neemt u mee in ongelooflijke verhaal van wetenschap en filosofie in het
Arabische Rijk, van het ontstaan van algebra tot aan de spanning tussen geloof en wetenschap.
Wie duizend jaar teruggaat in de tijd ziet de wereld op z’n kop. Het grote Arabische Rijk voerde in alle opzichten de boventoon ‒ ook op het gebied van wetenschap, filosofie en tolerantie. Deze achtste en negende eeuw worden door islamieten tot op de dag van vandaag terecht ‘gouden eeuwen’ genoemd. Tijdens deze studiedag wordt u meegenomen in het ongelooflijke verhaal van wetenschap en filosofie in het Arabische Rijk, aan de hand van vier leidende thema’s:
1. Geschiedenis van de islam en het Arabische Rijk
2. De opkomst van wetenschap: wiskunde
3. Sterrenkunde en de bloei van wetenschap
4. Spanning tussen wetenschap, filosofie en religie
Vanuit de filosofische vraag ‘hoe ontstaat wetenschap?’ staan we stil bij het ontstaan van rekenkunde, sterrenkunde en het begin van de spanning tussen geloof en wetenschap. Ook zien we hoe de teksten van Aristoteles via dit Arabische Rijk Europa bereikten en aanjager werden van de westerse wetenschappelijke revolutie. Terwijl u van de splinternieuwe hoofdstad Bagdad wordt meegenomen naar islamitisch Spanje, leert u de drie belangrijkste islamitische filosofen uit deze periode kennen: Avicenna (Ibn Sina), Al-Ghazali en Averroes (Ibn-Rushd). We zien met welke vragen deze denkers zich bezig hebben gehouden en leren hun manier van redeneren kennen. En tussen alles door zien we de verrassende parallel met de geschiedenis van wetenschap en filosofie in Europa.
Sinds Donald Trump president is, gaat het steeds vaker over fake news. Soms lijken we met z’n allen in een partijtje moddergooien terecht te zijn gekomen tussen feiten en alternatieve feiten. Wie heeft er gelijk?
Sinds Donald Trump president is, gaat het steeds vaker over fake news. Soms lijken we met z’n allen in een partijtje moddergooien terecht te zijn gekomen tussen feiten en alternatieve feiten. Wie heeft er gelijk? En hoe bepaal je dat? De geschiedenis van de filosofie laat zien dat het nog niet zo eenvoudig is om te bepalen wat waarheid is. Maar we gaan het toch proberen. Want Donald Trump zet iedereen aan het denken: voor, en tegenstanders.
In dit college Fake news door filosoof – docent Gerko Tempelman staan we stil bij typische vragen in het tijdperk Trump. Tijdens de lezing vullen we de cheat sheet waarheid in met messcherpe definities van alle belangrijke woorden in het fake-news-debat. Tussendoor komt Plato langs, Immanuel Kant en zelfs hedendaagse denkers als Zizek en Caputo. We belichten ‘waarheid’ vanuit drie perspectieven en bovenal zijn we zo kritisch mogelijk naar onszelf: hebben wij het eigenlijk wel bij het rechte eind of missen we ergens iets? En hoe weten we dat?
Religie is terug in het publieke domein, hoor je steeds vaker. De Groene Amsterdammer noemt het ‘de verrassende comeback van religie’ en in de Balie wordt er druk over gediscussieerd. Maar wacht, hoe is dat gebeurd? God was toch dood?
Religie is terug in het publieke domein, hoor je steeds vaker. De Groene Amsterdammer noemt het ‘de verrassende comeback van religie’ en in de Balie wordt er druk over gediscussieerd. Maar wacht, hoe is dat gebeurd? God was toch dood?
Het is tijd voor een filosofische blik op religie. En filosoof en theoloog Gerko Tempelman neemt je bij de hand. Opgegroeid in de gereformeerde zuil ging hij filosofie studeren in de stad met alle vragen van dien. Met behulp van hedendaagse filosofen vraagt hij wat geloven precies is en waarom het niet verdwijnt.
Deze cursus geeft je een verscherpte blik op onze verwarrend realiteit maar laat niet na je ook zelf aan het denken te zetten. Gerko’s boek Ongeneeslijk Religieus is bij de cursus te verkrijgen.
Ga mee met deze reis door de geschiedenis en leer niet alleen de filosofie en wetenschap van de wereld van de islam en hun revolutionaire denkers kennen, maar ook met andere ogen naar onze eigen Westerse wereld kijken – een bezoek aan de supermarkt zal nooit meer hetzelfde zijn.
Hoe middeleeuwse Arabieren vooruitgang naar Europa brachten
De islam komt er in het hedendaagse debat over het vrije denken slecht van af. Maar dat is niet altijd zo geweest. In de middeleeuwen waren de rollen in het debat over tolerantie en vrijheid precies omgedraaid. Het Arabische rijk bracht filosofie en wetenschap (in die tijd waren die twee inwisselbaar) naar het intolerante en onverlichte Europa en zorgde voor de eerste aanzet van wetenschappelijk denken. Hoe ging dat in z’n werk? En hoe verhoudt zich de bloeitijd van de “islamitische verlichting” tot het islamitische geloof dat vandaag de dag zo vaak als onverlicht en intolerant wordt gezien?
Ga mee met deze reis door de geschiedenis en leer niet alleen de filosofie en wetenschap van de Arabische wereld en hun revolutionaire denkers kennen, maar ook met andere ogen naar onze eigen Westerse wereld kijken – een bezoek aan de supermarkt zal nooit meer hetzelfde zijn.
3 hoorcolleges van 2,5 uur | Geen syllabus beschikbaar
Opzet
Met drie hoofdthema’s richt de collegereeks zich op de belangrijkste wetenschappelijke vernieuwingen die in de middeleeuwen vanuit de Arabische wereld Europa binnenkwamen: rekenkunde, astrologie en geologie, en het onafhankelijke denken. Die thema’s worden zichtbaar in een hele rij voorbeelden, zoals ons gebruik van getallen, de horoscoop, de reis van Columbus, en het hedendaagse tolerantiedebat. Tot zelfs de opkomst van computers.
Aan de hand van drie steden volgt u het verhaal van de ongelooflijke expansie van het Arabische rijk in de middeleeuwen. Het werd drie keer zo groot als het Romeinse rijk ooit was. Als bestuurshoofdstad bloeide in Bagdad de kennis en wetenschap. Cordoba, een Spaanse stad die het centrum werd voor islamitisch Europa probeerde Bagdad te evenaren en slaat zo een brug tussen het Midden-Oosten en Europa. Toledo is de Spaanse stad die uiteindelijk zorgde voor de link van de Arabische kennis naar de Europeanen, die tot dan toe hadden liggen te slapen.
Maar de collegreeks zet u zelf ook aan het denken. Wat is er zo vanzelfsprekend aan onze eigen kennis? Is het wel zo logisch dat de aarde draait en dat we tot tien tellen bijvoorbeeld? Hoe hebben we ooit geleerd om abstract te redeneren? En wat zegt deze geschiedenis over de rol van religie in de geschiedenis van de wetenschap en het hedendaagse publieke domein?https://vrijeacademie.nl/5589/uitgebreid-zoeken/korte-collegereeks-filosofie-en-islam/
De Islam komt er in het hedendaagse debat over het vrije denken slecht van af. Maar dat is niet altijd zo geweest. In de middeleeuwen waren de rollen in het debat over tolerantie en vrijheid precies omgedraaid. Ga mee met deze reis door de geschiedenis en leer niet alleen de filosofie en wetenschap van de Arabische wereld en hun revolutionaire denkers kennen, maar ook met andere ogen naar onze eigen Westerse wereld kijken – een bezoek aan de supermarkt zal nooit meer hetzelfde zijn.
Driedelige cursus
De Islam komt er in het hedendaagse debat over het vrije denken slecht van af. Maar dat is niet altijd zo geweest. In de middeleeuwen waren de rollen in het debat over tolerantie en vrijheid precies omgedraaid. Het Arabische rijk bracht filosofie en wetenschap (in die tijd waren die twee inwisselbaar) naar het intolerante en onverlichte Europa en zorgde voor de eerste aanzet van wetenschappelijk denken. Hoe ging dat in z’n werk? En hoe verhoudt zich de bloeitijd van de “Islamitische verlichting” tot het Islamitische geloof dat vandaag de dag zo vaak als onverlicht en intolerant wordt gezien?
Ga mee met deze reis door de geschiedenis en leer niet alleen de filosofie en wetenschap van de Arabische wereld en hun revolutionaire denkers kennen, maar ook met andere ogen naar onze eigen Westerse wereld kijken – een bezoek aan de supermarkt zal nooit meer hetzelfde zijn.
3 hoorcolleges van 2,5 uur.
Meer over filosofie en islam hier
Boek deze cursus hier
Specificatie:
Met drie hoofdthema’s richt de collegereeks zich op de belangrijkste wetenschappelijke vernieuwingen die in de middeleeuwen vanuit de Arabische wereld Europa binnenkwamen: rekenkunde, astrologie en geologie, en het onafhankelijke denken. Die thema’s worden zichtbaar in een hele rij voorbeelden, zoals ons gebruik van getallen, de horoscoop, de reis van Columbus, en het hedendaagse tolerantiedebat. Tot zelfs de opkomst van computers.
Aan de hand van drie steden volgt u het verhaal van de ongelooflijke expansie van het Arabische rijk in de middeleeuwen. Het werd drie keer zo groot als het Romeinse Rijk ooit was. Als bestuurshoofdstad bloeide in Bagdad de kennis en wetenschap. Cordoba, een Spaanse stad die het centrum werd voor Islamitisch Europa probeerde Bagdad te evenaren en slaat zo een brug tussen het Midden Oosten en Europa. Toledo is de Spaanse stad die uiteindelijk zorgde voor de link van de Arabische kennis naar de Europeanen, die tot dan toe hadden liggen te slapen.
Maar de collegereeks zet u zelf ook aan het denken. Wat is er zo vanzelfsprekend aan onze eigen kennis? Is het wel zo logisch dat de aarde draait en dat we tot tien tellen bijvoorbeeld? Hoe hebben we ooit geleerd om abstract te redeneren? En wat zegt deze geschiedenis over de rol van religie in de geschiedenis van de wetenschap en het hedendaagse publieke domein.
Geloof jij in de wetenschap? Of in God? Of allebei? Voor veel moderne mensen is dit een gevoelig onderwerp. Onze wetenschap is hoog ontwikkeld, maar nog altijd zijn er talloze kwakzalvers en (religieuze) praatjesmakers op de markt. Mensen met letterlijke heilige teksten, mensen met onbewezen overtuigingen. Er zijn genoeg mensen die zich er flink over opwinden.
Geloof jij in de wetenschap? Of in God? Of allebei? Voor veel moderne mensen is dit een gevoelig onderwerp. Onze wetenschap is hoog ontwikkeld, maar nog altijd zijn er talloze kwakzalvers en (religieuze) praatjesmakers op de markt. Mensen met letterlijke heilige teksten, mensen met onbewezen overtuigingen. Er zijn genoeg mensen die zich er flink over opwinden.
Filosoof en theoloog Gerko Tempelman stelt dat onze gevoeligheid op dit terrein komt door onze geschiedenis met dit onderwerp. Want het is nog niet zo lang zo dat mensen wetenschap en geloof zo strikt uit elkaar houden als vandaag de dag. Sterker nog: in het gros van de geschiedenis was ‘geloven’ een veel betere kennisbron dan ‘(denken te) weten’. En voor heel veel mensen geldt dit nog steeds zo.
Om te begrijpen waar onze gevoeligheid vandaan komt, moeten we terug naar de middeleeuwen. Dat doen we met Umberto Eco’s De Naam van de Roos en de filosofie van Thomas van Aquino. Het is het verhaal van de botsing tussen Aristoteles en Augustinus, en tussen geloven en bewijzen. Het is filosofie op het scherpst van de snede en het is relevanter voor vandaag dan je denkt.
Deze studiedag zit tjokvol met filosofie, geschiedenis, (een beetje) discussie, film en verhaal. We staan stil bij kentheoretische vragen als: Wat kan ik zeker weten? Wat is waarheid? Aan de hand van filmfragmenten van Umberto Eco’s De Naam van de Roos zien we hoe verschillende denkers in de geschiedenis die vraag anders benaderen. We gaan aan de slag met de actuele vragen: Kun je God bewijzen? Is de wetenschap betrouwbaar? Hoe kun je iemand overtuigen van zijn of haar ongelijk?
Aan het eind van de dag ga je naar huis met de middeleeuwen in je broekzak. Je weet hoe mensen in de middeleeuwen dachten (volgens de methode Job Cohen: theedrinken en de boel bij elkaar houden). Je hebt nieuwe perspectieven opgedaan voor actuele vragen, je bent jezelf (en je eigen tijd) iets beter gaan begrijpen en heel misschien snap je dan een aantal onbegrijpelijke anderen ook iets beter.
Mens-zijn, wat is dat eigenlijk? En hoe doe je dat? De filosofen Nietzsche, Heidegger en Sartre beantwoorden deze vragen vanuit een analyse van de (on)zin van het leven. Tegen de achtergrond van de industrialisatie, twee wereldoorlogen en eindigend bij de vrijgevochten jaren ‘60, werken deze drie denkers uit wat het betekent om vrij te zijn. Maak deze pittige en uitdagende denkreis mee van absurdisme en betekenisloosheid naar vrijheid en schoonheid en jouw leven zal nooit meer hetzelfde zijn.
Een inleiding existentiële filosofie
Mens-zijn, wat is dat eigenlijk? En hoe doe je dat? De filosofen Nietzsche, Heidegger en Sartre beantwoorden deze vragen vanuit een analyse van de (on)zin van het leven. Tegen de achtergrond van de industrialisatie, twee wereldoorlogen en eindigend bij de vrijgevochten jaren ‘60, werken deze drie denkers uit wat het betekent om vrij te zijn. Maak deze pittige en uitdagende denkreis mee van absurdisme en betekenisloosheid naar vrijheid en schoonheid en jouw leven zal nooit meer hetzelfde zijn.
1. Nietzsche en de lege ladder: de dood van God
2. Heidegger en de ballenbak: onze ‘geworpenheid’
3. Sartre en de hel: de absolute vrijheid
Maak in één dag kennis met een van de meest dominante stromingen in de hedendaagse filosofie: het existentialisme – en leer in dezelfde beweging drie filosofen kennen. Natuurlijk staan we stil bij de chaotische twintigste eeuw en ontdekken we welke unieke vragen dit nieuwe tijdperk in de wereldgeschiedenis oproept. We staan stil bij het verdwijnen van God uit de geschiedenis (‘de dood van God’) en wat de gevolgen daarvan zijn, maar komen ook uit bij hele individuele vragen over wat vrijheid is, hier en nu.
De docent gebruikt een interactieve (maar niet té interactieve) stijl die ervoor zorgt dat we meemaken waar de existentiële filosofie ons toe oproept: de grote filosofische vragen zelf ervaren. En aan de hand van levendige voorbeelden, natuurlijk uit z’n eigen leven, weet de docent het existentialisme actueel te maken voor mensen van nu. De (on)zin van het leven in één dag. Je moet het maar durven.