Ongeneeslijk religieus
In een nieuwe blogserie over filosofie en geloven in God, neem ik je mee in de vraag hoe we zijn geworden wie we zijn: seculiere, postmoderne mensen, levend in de tijd van de dood van God. Langs verschillende historische gebeurtenissen en filosofische vragen kan er zo een beter begrip van jezelf en de huidige tijd ontstaan. En ik evalueer of ze een punt hebben, filosofen die zeggen: ‘misschien staat God ook weer op’. Klik hier voor mijn boek: Ongeneeslijk Religieus.
Keuzestress: mijn oude oma en ik
Ik heb een oude oma van 80. Ze woont al bijna haar hele leven in Mariënberg (dat ligt in Overijssel). Soms ga ik bij haar en m’n opa op de koffie – ik weet precies wanneer die net gezet is. Ik weet ook wat ze zondags eten en ik weet wanneer ze naar hun vaste plek in de kerk lopen: om 13.45 uur – ze zijn steevast een half uur te vroeg.
Zelf woon ik in Amsterdam. Elf jaar geleden heb ik de omgeving van Mariënberg verlaten en ben ik in de stad gaan wonen. Mijn oma vraag altijd of het er druk is, in Amsterdam. ‘Ja’, zeg ik dan.
Ik denk niet dat mijn oma zich ooit heeft afgevraagd of ze kinderen wilde of niet. Ik wel. Of ze wilde samenwonen of direct trouwen. Of ze dat liever alleen zou blijven. Voor al deze vragen kan ik tegenwoordig bij The School of Life terecht. Ze bieden ook cursussen aan met de titel ‘worden wie je bent’ en ‘ongeveer 25 visies op de zin van het leven’. Dat kost €44 per avond en vaak heb je er echt wat aan.
Gekke dingen gebeuren altijd heel ver weg
Sommige mensen zeggen: de tijd van je oma komt nooit meer terug. De rust, het ritme, de regelmaat. De vooruitgang, de wetenschap en de globalisering hebben haar ingehaald. In Amsterdam zit je er middenin.
Concreter: in Amsterdam zit je midden tussen de mensen die heel anders zijn dan jij. Ze geloven iets compleet anders, ze kijken anders naar de wereld en vaak zijn ze nog hartstikke aardig ook.
Mijn oma zegt altijd: ‘Gekke dingen gebeuren altijd heel ver weg’. En toen kwam de televisie. En het internet. Opeens kwamen gekke mensen en gekke dingen op de koffie.
We zijn individueel, democratisch en seculier geworden
Mijn oma en ik zijn een fragment van een groter verhaal – dat is het verhaal van de afgelopen 500 jaar, waarin westerse mensen individueel, democratisch en seculier zijn geworden. Hoe is dat gegaan?
Charles Taylor, een hedendaagse filosoof (ik haalde hem in het vorige blog al aan) stelt dat postmoderne mensen, zoals jij en ik, meer dan ooit tevoren ervan doordrongen zijn dat wat wij denken en geloven verre van vanzelfsprekend is.
Anders gezegd: 500 jaar geleden leefden mensen in een wereld waarin ze praktisch nooit mensen tegenkwamen die én een beetje normaal waren én heel iets anders geloofden dan zij zelf. Niet in levende lijve, maar ook niet op tv.
In de postmoderne tijd zijn we omgeven door mensen die heel iets anders geloven. Tuurlijk, iedereen heeft z’n eigen bubbel, maar we noemen het ‘onze bubbel’, omdat we heel goed weten dat je ook in heel andere bubbels kunt zitten. Het wordt ook wel melting pot genoemd. En de laatste tijd steeds vaker: pressure cooker. Want het levert een hoop stress op.
Carrièrestress, partnerstress, zingevingsstress. De druk op het individu is nog nooit zo hoog geweest. We moeten alles kiezen. En o wee als je de verkeerde keuze maakt. Gauw een cursus doen bij The School of Life. (over deze spanning schreef ik al eerder, zie hier).
De snelkookpan is geëxplodeerd
Sommige mensen zeggen: de tijd van je oma gaat voorbij. De wetenschap heeft religies ingehaald. Taylor zegt iets anders. Hij zegt: in onze tijd is de pressure cooker geknapt. Er kwam een explosie. En alles wat er in die cooker zat, is eruit gespat. Tegen de muren, tegen het plafond.
Ieder z’n eigen religie, ieder z’n eigen spiritualiteit, ieder z’n eigen visie op het leven. Dat was het resultaat. We schrapen het bij elkaar, ieder voor zich. Terwijl we dachten dat religie en spiritualiteit zou verdwijnen, zijn er nu een talloze opties over. ‘25 of meer visies op zingeving’ bij The School of Life.
Het is er allemaal niet eenvoudiger op geworden. God ging dood en wat we overhielden was keuzestress. De filosoof Friedrich Nietzsche, de God-is-dood-profeet zei het al: het wordt er niet eenvoudiger op. (Meer hierover in het volgende blog).
Soms ga ik bij oma op de koffie. En hoewel ik blij ben dat ik niet in Mariënberg woon, denk ik toch vaak: soms zou ik willen dat ik kon leven als zij. Minder keuzes, minder stress. Meer tijd over om gelukkig te zijn. Een soort fantoompijn is het. Een verlangen naar iets dat er niet meer is. En iets dat onmogelijk ooit weer terug kan komen.