Categorie: Kort

Bewijs: de maan is van kaas

Geloven dat de maan niet van kaas is, is niet zo moeilijk. Bewijzen dat-ie niet van kaas is, is veel moeilijker. Een blog over kaas en bewijs.

Kaas

Als je beweert dat de maan van kaas is, zullen de meeste mensen dat niet met je eens zijn. Maar als je die mensen zou vragen te bewijzen dat de maan niet van kaas is, dan kunnen ze het nog wel eens moeilijk krijgen. Probeer het zelf maar eens (ook als je wel gelooft dat de maan van kaas is).

Waar je al gauw op uitkomt is: wetenschappers hebben met meetapparatuur onderzocht waar de maan van gemaakt is, en er is nooit gebleken dat deze van kaas is (en al helemaal niet voor 100%). En: er zijn mensen op de maan geweest die niet gezien hebben dat-ie van kaas is, dus het is op z’n minst onwaarschijnlijk.

Verder zou je nog kunnen bedenken dat kaas langzamerhand vergaat (maar ook in de ruimte?) of dat kaas misschien een vreemde geur zou verspreiden (ook in de ruimte?). Maar dan houdt het wel op.

Bewijs-lastig

Waar het om gaat is dit: we nemen veel dingen voor waar aan, zonder dat we zelf, individueel kunnen bewijzen dat het zo is. Technisch kan ik niet bewijzen dat de maan niet van kaas is. Ik kan het aannemelijk maken op basis van waarneming (hij vergaat niet) of op basis van autoriteit (de wetenschappers). Maar bewijzen wordt lastig.

Er zijn meer redenen waarom zoveel van onze overtuigingen lastig te bewijzen zijn:

  • Het is onzeker of je je zintuigen altijd kunt vertrouwen. Mensen die LSD gebruiken zeggen echt andere dingen te zien dan jij en ik. En we weten allemaal dat meerdere getuigen van een gebeurtenis hele verschillende dingen zien. Lees bijvoorbeeld het onderstaande:

echt

  • Het is eigenlijk al moeilijk aan te tonen of je droomt of niet. Heb jij een doorslaggevend bewijs dat je niet droomt, of een brein op sterk water bent, die denkt allerlei ervaringen en indrukken te hebben, maar het niet echt heeft? Zie ook hier:

droom

  • De wereld is absurd. Als je een aantal basale dingen niet zou kunnen geloven, kun je bijna niet meer leven. Dingen die je als vanzelfsprekend beschouwd zijn daarom niet alleen feiten, maar ook factoren zijn die je bestaan zin geven. Als de maan van kaas blijkt te zijn (en je hebt het nooit geweten), dan is de aarde misschien van chocola en word je al jaren bedrogen door je vriend(in). Sommige dingen zijn te bizar om te kunnen geloven (in de middeleeuwen was dit het geloof in een ronde aarde, lees het verhaal hier).

Wetenschap en islam: hoe groeiden ze uit elkaar?

De wetenschappelijke bloei van het Arabische Rijk van de middeleeuwen nam ook weer af. Daar zijn allerlei redenen voor, dit blog analyseert er eentje.

Groot…

Sommige gebeurtenissen in de geschiedenis zijn te groot om een antwoord op te geven. Wat waren de oorzaken van de Tweede Wereldoorlog? Waarom viel het Romeinse Rijk? Historici kunnen er hun leven lang aan werken om dat soort vragen te beantwoorden. Hetzelfde geldt voor de vraag naar wetenschap en islam.

…en klein

Maar soms kunnen hele kleine, alledaagse feiten enorme gevolgen hebben. Zoals (het fabeltje van) de vlinder die met z’n vleugel klapt en ergens anders een orkaan veroorzaakt.

Dit geldt ook als het over de wetenschap in het middeleeuwse Arabische Rijk ging. De vraag hoe het kwam dat de wetenschap zich minder (of anders?) ging ontwikkelen dan de wetenschap in het Westen is te groot voor een klein blog als dit.

En tegelijk was er iets heel kleins wat van tamelijk groot belang was. Als je ’t weet, zeg je: logisch.

Schrift

Het Arabische schrift (dat in de middeleeuwen het ‘engels’ was van het Arabische Rijk) telt 28 letters. Twee meer dan ons ‘Latijnse schrift’. Het ziet er zo uit:

arabisch alfabet

Letters leren

Als je op school leert schrijven, moet je technisch gezien twee keer 26 letters leren. Want ons schrift heeft HOOFDLETTERS en kleine letters (en die zien er niet altijd precies hetzelfde uit).

Dat geldt ook voor het Arabisch. Niet met hoofdletters, maar wel dat de vorm van een letter verandert afhankelijk van de plek in een woord. Kijk maar hieronder:

arabisch alfabet

Als je de letter los schrijft zoals in x,y,z (standing alone), schrijf het anders dan als dezelfde letter aan het eind van een woord staat (final) of als het in het midden staat (medial) of aan het begin (initial) – bedenk dat het Arabisch van rechts naar links wordt geschreven. Hoofdpijn, voor als je de taal wilt leren: je moet van veel letters vier variaties kennen.

Klein feitje, grote gevolgen voor de wetenschap:

Tot diep in de 16e eeuw werd er in de Arabische wereld aan wetenschap gedaan. Dat was de tijd dat er in Europa iets ging spelen dat we de ‘wetenschappelijke revolutie’ gingen noemen.

En de drukpers werd uitgevonden. Een handig middel om heel snel veel teksten te maken. Je legt de letters in de juiste volgorde en je kunt direct een heleboel pagina’s tegelijk printen.

Maar het Latijnse alfabet (met maar 26 letters, als je geen kleine letters gebruikt) was hiervoor veel geschikter dan het Arabische alfabet. De puzzel om de tekst goed ‘te zetten’ was in het Arabisch veel moeilijker, vanwege al die vormen van letters. Het kan verklaren waarom de Ottomanen (toen de machthebbers in grote delen van wat eerst het Arabische rijk was) er niet veel van moesten hebben.

In Europa bleek juist de boekdrukkunst van grote invloed te zijn van nieuwe ideeën en de ontwikkeling van wetenschap.

Meer

Tijd voor filosofie

Tijd?

Ik bedoel: wat is nou tijd? Als er geen mensen zouden zijn (om de tijd te meten) zou er dan tijd zijn?
Laten we eens zien wat Anton Dingeman ervan vindt:

Dingeman

Dingeman2

In Aristoteles’ tijd

Net als Anton Dingeman was de oude Griek Aristoteles (4e eeuw voor Christus) er ook mee bezig. Tijd, zei hij, is verandering. Niets meer en niets minder. Het is de zon die langs de hemel kruipt, of het is het verstrijken van de wijzers van de klok.

Of anders gezegd: als de wereld een poosje helemaal stilstaat, is er geen tijd. Als er niets en helemaal niets veranderd, dan is er geen tijd. Je kunt het niet alleen niet meten, maar het bestaat ook niet. Want tijd is verandering.

Maar Aristoteles vraagt ook:bestaat de toekomst? Veel mensen zullen zeggen van niet. De toekomst bestaat nog niet. En het verleden dan? Daarvan kun je alleen zeggen dat het bestond maar dat is niet hetzelfde als nu nog bestaan. Aristoteles zegt: ze bestaan allebei niet. Alleen het ‘nu’ bestaat.

Maar wacht eens even

Maar wacht even: als de toekomst niet bestaat en het verleden ook niet, en tijd is verandering, is er dan wel een nu? Het ‘nu’ wordt gedefinieerd door verandering. En verandering is altijd onderweg. Bestaat het ‘nu’ dan wel?

Wat is tijd? Je snapt dat filosofen al eeuwen druk zijn met die vraag.

Filosofie in straattaal

Filosofie in blaattaal

Veel filosofische teksten zijn moeilijk. Je strandt al op de eerste pagina. Bij De Correspondent klaagden ze er al eens over: is de filosofie van Peter Sloterdijk zo ingewikkeld dat jij en ik het niet begrijpen of is het gewoon onzin?

En: met een ‘postmoderne-teksten-generator‘ kun je al snel een tekst voorbrengen die bijna niet te onderscheiden is van ingewikkelde filosofische teksten.

Filosofie in straattaal

Sommige filosofische teksten zijn echter heel goed te lezen. Zoals Descartes’ Meditaties. Het is een korte, zorgvuldig opgebouwde tekst die goed te volgen is. En nog online beschikbaar ook (in het engels).

En voor de mensen voor wie dat nog een stap te ver gaat, is er Philosophy, Bro! Een hedendaags (engelse) vertaling van Descartes’ Meditaties. Een wel érg hedendaagse versie: straattaal. Ook leuk. Vergelijk maar eens:

Philosophy, Bro!
HOLY SHIT FUCK ME, it feels like my eyeballs are going to explode. I barely remember shit and I lost my phone, I blew the entire Spring Break budget in one night
and all I have to show for it is this fucking terrible hangover. […]This isn’t my fault. I thought that dude was world’s greatest lacrosse player and my personal hero Paul Rabil, and anyone would have done what I did in that position. Once I thought I was hanging out with the highest-paid lacrosse player in the world, I obviously assumed he’d pay for all those drinks – that’s how beliefs work. You believe some shit to begin with and then build other beliefs on top of that. If you don’t start out with a firm foundation, the whole structure is going to be just a disaster of half-truths and bad guesses. My mistake wasn’t partying too hard, my mistake was partying for the wrong reasons.
Ugh, here’s a terrible thought: what if I’m wrong about other shit, too?
vert. Jonathan Bennett
Some years ago I was struck by how many false things I had believed, and by how doubtful was the structure of beliefs that I had based on them. I realized that if I wanted to establish anything in the sciences that was stable and likely to last, I needed – just once in my life – to demolish everything completely and start again from the foundations.